Palenie papierosów a zdrowie
- około 10 mln Polaków pali regularnie 15 - 20 sztuk papierosów dziennie.
- prawie 5 mln z tych osób pali dłużej niż 20 lat.
- 57 % palaczy to mężczyźni
- 54 % palaczy wypala 11-20 papierosów dziennie
- każdego roku 100 tys. zgonów w Polsce ma bezpośredni związek z negatywnymi skutkami palenia tytoniu, przy czym 60 % dotyczy
osób w wieku 35 - 69 lat.
- 70 % palących chce rzucić palenie, jedynie 3 % udaje się to zrobić zdając się na silną wolę.
- 39 % mężczyzn i 19 % kobiet w Polsce w wieku 16 i więcej lat jest palaczami tytoniu.
- w Polsce codziennie zaczyna palić około 500 nieletnich chłopców i dziewcząt,
a rocznie próbuje palenia około 180 tys. dzieci.
- szacuje się, iż dzieci w Polsce wypalają rocznie od 3 do 4 mld sztuk papierosów.
- około 30 mln palaczy w Europie usiłowało rzucić palenie w 1998 r. Uzależnienia od nikotyny nie udało się pokonać w
przypadku ponad 90 % palaczy.
- co 10 sekund na świecie umiera ktoś na chorobę wywołaną paleniem tytoniu.
- rocznie statystyczny palacz wypala 3000-3600 sztuk papierosów
- w sumie Polacy wypalają 4,5 miliarda opakowań rocznie za 16 miliardów zł
Skład i zasady działania
W dymie tytoniowym znajduje się ponad 4000 różnych substancji, wiele o działaniu toksycznym, mutagennym (uszkadzającym DNA),
teratogennym (uszkadzającym płód), kancerogennym (powodującym rozwój nowotworów).
Substancje te znajdują się w dwóch
frakcjach dymu: gazowej oraz cząsteczkowej zawieszonej w wodzie tworzącej tzw. ciała smołowate. Niektóre z nich działają
jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych podczas gdy inne po wchłonięciu do układu krążenia wywierają działanie
na większość tkanek i organów człowieka. Do najważniejszych składników dymu tytoniowego należą:
- nikotyna - alkaloid występujący w liściach i korzeniach tytoniu. Ciecz o temperaturze wrzenia 246°C, rozpuszczalna w wodzie i
w alkoholu, wykazująca aktywność optyczną (lewoskrętna), na powietrzu brunatniejąca. Stosowana w medycynie, garbarstwie oraz
jako składnik preparatów owadobójczych.
Działanie:
- układ krążenia: przyspieszenie czynności pracy serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń obwodowych
- układ pokarmowy - małe dawki pobudzają perystaltykę jelit a wyższe opóźniają perystaltykę powodując zwolnienie opróżniania z żołądka
co przedłuża uczucie sytości po jedzeniu.
- Nikotyna działa najpierw pobudzająco, a następnie porażająco na połączenia w zwojach nerwowych, zwłaszcza autonomiczny układ
nerwowy. Poraża też nerwowe zakończenia ruchowe i ośrodki (depresja ośrodkowa) rdzenia przedłużonego. Śmierć przy zatruciu
następuje wskutek porażenia oddechu (depresja oddechowa). Dawka śmiertelna od 50 mg, co odpowiada 2-3 papierosom przyjętym
doustnie.
- Objawami zatrucia są: nudności, ślinotok, wymioty, drżenie kończyn, bladość skóry, poty, biegunka, kolka jelitowa, drgawki
lub kurcze mięśniowe, zaburzenia wzroku, początkowo zwolnienie, potem przyspieszenie tętna, zaburzenia świadomości, następnie
utrata przytomności, zapaść, porażenie oddechu
- tlenek węgla - wiąże się z hemoglobiną krwinek czerwonych znacznie szybciej niż tlen, zmniejszając poziom tlenu w krwiobiegu, co może być
szczególnie niebezpieczne dla osób z przewlekłą chorobą płuc lub serca. Jest to związek będący bezpośrednią przyczyną śmierci wielu osób w czasie pożarów.
- cyjanowodór - toksyczny gaz - był używany przez hitlerowców w komorach gazowych do masowego ludobójstwa.
- fenole - niszczą rzęski nabłonka wyściełającego oskrzela. Rzęski te oczyszczają wdychane przez człowieka powietrze i chronią drogi
oddechowe przed przenikaniem przez ich ściany substancji i związków chemicznych oraz mikroorganizmów, np. wirusów.
- substancje smołowate (rakotwórcze) - dym tytoniowy inicjuje oraz pobudza rozwój nowotworów. Zawiera około 60 substancji
rakotwórczych lub współrakotwórczych, które znajdują się zarówno w głównym strumieniu dymu jak i bocznym nierzadko w większym
stężeniu, na który narażone są osoby nie palące.
Do najważniejszych należą:
- nitrozaminy (np. N-nitrozonornikotyna)
- estry kwasów tłuszczowych
- metale ciężkie
- pierwiastki promieniotwórcze (np kadm, polon)
- węglowodory aromatyczne (np. benzopiren)
Uzależnienie
Nikotyna jest substancją uzależniającą równie silnie jak kokaina czy heroina, lecz w przypadku nikotyny proces uzależnienia
następuje szybciej.
Mechanizm działania uzależnienia:
- od momentu zapalenia papierosa, nikotyna zawarta w dymie dociera do mózgu w ciągu zaledwie 10 sekund.
- w mózgu nikotyna pobudza wydzielanie substancji chemicznych odpowiedzialnych za:
- doznawanie przyjemności związanej z paleniem
- pobudzenie aktywności organizmu przejawiające się lepszą koncentracją uwagi
i pamięcią
- mniejszy apetyt i rozdrażnienie
- przyjemne odczucia powodują, że palacz kontynuuje palenie w rezultacie uzależniając się od nikotyny
- w przypadku regularnego palenia organizm przyzwyczaja się do działania nikotyny, obecność jej w mózgu staje
się niezbędna, ponieważ tylko wtedy palacz potrafi normalnie funkcjonować
- bez regularnej dawki nikotyny w postaci np. papierosów, uzależniony palacz nie odczuwa już przyjemności, ale
doznaje przykrych objawów abstynencji (czyli objawów występujących po odstawieniu nikotyny), takich jak: rozdrażnienie,
niepokój i trudności w koncentracji.
- nieprzyjemne objawy powodują, że uzależniony sięga po następnego papierosa,
aby ich uniknąć lub złagodzić je.
Skutki i choroby związane z paleniem tytoniu
Nowotwory złośliwe płuc
Wykazano, że od 90-95% nowotworów złośliwych rozwija się u osób palących w różnym czasie od
rozpoczęcia tego nałogu w zależności od typu tytoniu, wieku rozpoczęcia palenia, ilości wypalanych papierosów czy cygar,
czasu palenia. Ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę w przypadku palenia papierosów z filtrem a czas od zadziałania
czynnika rakotwórczego do rozwinięcia pełnych objawów choroby wynosi od 15-20lat. Po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania
zmniejsza się o połowę po 5 latach a zbliża się do ryzyka osoby niepalącej po około 10latach. Uważa się również, że około
20-30% nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących jest związanych z paleniem biernym (palący partner w domu, palący
koledzy w pracy itp.) gdyż w strumieniu bocznym znajduje się 5 razy więcej tlenku węgla, 2-3razy więcej nikotyny, 3-4razy
więcej substancji rakotwórczych.
Nowotwory jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani
Nowotwory związane są w szczególności z paleniem cygar i fajek i
występują około 2-20 razy częściej u osób palących niż niepalących.
Nowotwory innych narządów: Rozwój nowotworów może dotyczyć również innych narządów takich jak pęcherz moczowy, trzustka,
nerki, żołądek, białaczki. Związane jest to ze składem dymu tytoniowego, którego składniki są rozpuszczalne w płynach
tkankowych i tą drogą docierają do różnych narządów.
Choroby układu krążenia
Częstość zachorowania i liczba zgonów z powodu zawału serca, tętniaka aorty, nadciśnienia
tętniczego, schorzeń degeneracyjnych mięśnia sercowego, schorzeń naczyń mózgowych, schorzeń naczyń obwodowych, krwotoku
mózgowego jest większa u osób palących jak niepalących. Palenie papierosów prowadzi do zwiększenia zawartości cholesterolu,
rozwoju blaszek miażdżycowych. Palenie papierosów beznikotynowych lub niskonikotynowych nie zmniejsza ryzyka zawału mięśnia
sercowego wśród palących.
Choroby nienowotworowe układu oddechowego
Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest chorobą występującą 20-30 razy częściej
u osób regularnie i intensywnie palących i jest przyczyną rannego odksztuszania, kaszlu, zaburzeń oddychania.
Inne choroby: Choroba Crohna, osteoporoza częściej występują u osób palących niż niepalących. Dym z papierosa przenika przez
łożysko ciężarnej i może być przyczyną zespołu nagłej śmierci noworodka.
Choroby rzadziej występujące u palących
Badania epidemiologiczne wykazały, że ryzyko nowotworu złośliwego błony śluzowej
macicy jest o 50% mniejsze u kobiet palących niż u niepalących co jest najprawdopodobniej związane z zaburzeniami
hormonalnymi u tych kobiet. Również rzadziej występują gładkokomórkowe mięśniaki macicy i zatrucie ciążowe. We wrzodziejącym
zapaleniu jelita grubego palenie zmniejsza ryzyko zachorowania na tę chorobę o połowę, a w chorobie Parkinsona redukuje
umieralność o 20%.
Reasumując
- Paląc papierosy zwiększasz ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgowego trzykrotnie.
- Wypalenie każdego papierosa wiąże się z natychmiastowym wzrostem ciśnienia tętniczego i przyspieszeniem akcji serca.
Efekt ten jest szczególnie wyraźny podczas palenia pierwszego papierosa w godzinach porannych, kiedy ryzyko wystąpienia
zawału serca i udaru mózgowego jest największe. Sprobuj ocenić wpływ papierosów na Twój układ krążenia mierząc tętno przed i
po wypaleniu papierosa.
- Podczas palenia papierosów dochodzi do skurczu tętnic unaczyniających mięsień sercowy (tzw. naczyń wieńcowych).
Dlatego też palenie papierosów może być przyczyną zawału mięśnia sercowego nawet w przypadku niewielkich zmian miażdżycowych
w naczyniach wieńcowych.
- Palenie papierosów zmniejsza skuteczność leczenia nadciśnienia tętniczego. Leczenie łagodnego nadciśnienia
tętniczego lekami często nie zapobiega wystąpieniu powikłań związanych z nadciśnieniem, jeżeli pacjenci jednocześnie palą
papierosy. Znany jest fakt częstszego występowania nadciśnienia złośliwego u palaczy
- Jeżeli palisz papierosy, to korzyści wynikające z przyjmowania leków obniżających ciśnienie tętnicze będą widoczne
dopiero wtedy, gdy rzucisz palenie.
- Papierosy mogą być źródłem impotencji u mężczyzn i zaburzeń płodności u kobiet. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko
wystąpienia powikłań w czasie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.
- U osób palących znacznie częściej niż u niepalących dochodzi do konieczności amputacji nóg (z powodu miażdżycy
tętnic kończyn dolnych).
- Palenie papierosów jest w Polsce przyczyną co drugiego zgonu mężczyzn w wieku 35-69 lat - jesteśmy niestety pod tym
względem światowym liderem.
- Średnia długość życia osób niepalących w krajach rozwiniętych systematycznie rośnie. Szacuje się, że średnia różnica
długości życia między osobami niepalącymi a palaczami wynosi 15 lat. Czy warto dla przyjemości zaciągania się dymem
papierosowym poświęcić 15 lat życia ?
Cygaro (krewny papierosa)
Palenie cygar, mylnie postrzegane jako mniej niebezpieczne od palenia papierosów, wzrosło w USA pod koniec lat 90. o 50%.
Być może stało się tak za sprawą gwiazd słynących z upodobania do cygar i często pojawiających się z cygarem w ręku jak np.
aktorzy Salma Hayek, Matt Dillon, Danny DeVito, Tom Selleck, Sylvester Stallone, John Travolta, hokeista Wayne Gretzky, tenor
Luciano Pavarotti czy modelka Linda Evangelista. Cygaro zyskało sławę również dzięki głośnej aferze dotyczącej prezydenta
Stanów Zjednoczonych Billa Clintona i Moniki Levinsky...
Medialna popularność cygar w Stanach Zjednoczonych przełożyła się na życie codzienne - zaczęły powstawać sklepy
specjalizujące się w sprzedaży cygar, bary i puby promujące palenie cygar; powstał nawet magazyn poświęcony wyłącznie
cygarom, którego okładki zdobią sylwetki supermodelek i gwiazd ekranu.
Tymczasem fakt, że palący cygara nie zaciągają się dymem tytoniowym nie oznacza, że są one "zdrowszą" alternatywą.
Używający cygar zwykle palą je dłużej - nawet do godziny, co stanowi ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej takie samo jak w
przypadku wypalania jednej paczki papierosów dziennie.
Rzeczywista różnica między paleniem cygar i papierosów sprowadza się do typu nowotworu, jakie palenie wywołuje. W
przypadku cygar nowotwór rozwija się w okolicy głowy i szyi, a w przypadku papierosów najczęściej jest to rak płuca.
Ciekawostki
Unia postanowiła wydać wojnę "kłamliwości" sloganów reklamujących papierosy. Przykładowo, zakazane będzie nazywanie
papierosów "lekkimi" lub jakakolwiek inna sugestia, że dany rodzaj papierosów mniej szkodzi. Napis o treści "Palenie zabija",
"Palenie może zabić" lub "Palenie poważnie szkodzi zdrowiu twojemu i twojego otoczenia" nie może być mniejszy niż 30 %
wielkości paczki.
Zmieniony zostanie też dopuszczalny skład chemiczny papierosów, przy czym producenci będą mieli ponad rok na
wprowadzenie go. Od l stycznia 2004 r. papierosy nie będą mogły zawierać więcej niż 10 mg substancji smolistych, l mg
nikotyny i 10 mg tlenku węgla.
Owe przepisy nakazują też, by na każdej paczce papierosów znalazł się numer seryjny, który pozwoliłby zidentyfikować
miejsce i moment jej produkcji. Od 31 grudnia 2002 r. na każdej paczce będzie też musiała znaleźć się lista wszystkich
substancji, którą produkt zawiera.
W Nowym Jorku zaostrza się spór między władzami miejskimi a właścicielami restauracji wokół planowanego całkowitego
zakazu palenia papierosów w lokalach
Proponowane przez burmistrza nowe prawo obejmie również prywatne kluby. Przepisy dotyczące zakazu palenia będą najsurowsze w
całych Stanach Zjednoczonych.
Według szefa wydziału zdrowia Nowego Jorku Thomasa Friedena, zakaz palenia w nowojorskich restauracjach nie ma na
celu walki z tym nałogiem, lecz ochronę kelnerów, barmanów i innych pracowników lokali przed biernym paleniem.
Na mocy propozycji burmistrza Michaela Bloomberga, we wszystkich barach, restauracjach i miejscach pracy, w tym
małych biurach, będzie obowiązywał bezwzględny zakaz palenia tytoniu po wejściu w jego prawa palącym nowojorczykom i
turystom pozostaną jedynie ulice oraz prywatne mieszkania. |
