Zakończenie. Dobro wygrywa tak, jak zawsze w baśni. Polska poddźwignie się z upadku. Społeczeństwo usiłuje się organizować, walczyć, dyskutować bardzo konkretnie w realnym miejscu i czasie. Zdolne jest do wyłaniania przywódców i organizowania siebie:
Wtenczas, dębowem liściem uwieńczeni,
Rzuciwszy miecze, siądą rozbrojeni
Rycerze nasi! Zechcąc słuchać pieśni!
Baśniowość posiłków.
Prawie każda księga zawiera opis posiłku. Uczty były najważniejszym wydarzeniem społecznym dnia w tamtej rzeczywistości. Miały swój uświęcony charakter i był tam niby pierwszy kapłan, jego pomocnicy, publiczność. Były trybunałem publicznym, gazetą, szkołą, a nawet teatrem (wejścia Zosi, Telimeny i Gerwazego). Opisy też miały ukazać więzi rodzinne i przyjaźń, które pozwolą przetrwać niewolę. Stają się one ostoją polskości i zaufania.
Opis ogrodu i puszczy.
Personifikacja przyrody (uroczystość zaślubin wśród drzew, zachowanie hierarchii wieku, warzywa mają ludzkie cechy - łysina, warkocze, oczy). Występują postacie fantastyczne - diabły. Duża ilość epitetów i porównań stwarza w lesie nastrój grozy i tajemnicy. Idealizowanie świata zwierząt. Używa światłocienia, koloru, aby stworzyć nastrój. Ukazuje przez to piękno i harmonię świata przyrody, z której ludzie powinni brać przykład.
Przemiany bohaterów.
Poeta ocala wszystkich. W miarę rozwoju akcji poematu ludzie uszlachetniają się, zalety biorą górę nad wadami, te ostatnie traktowane są z humorem, bywają zresztą mało szkodliwe. Mickiewicz ukazuje, że każdy, nawet najgorszy, człowiek jest w stanie się nawrócić i czynić dobrze dla ojczyzny.
Historia.
Mickiewicz wspomina dawne, dobre czasy, przypomina Polakom o ich przeszłości, nie chce, aby zapomnieli. W epilogu mówi nawet o powstaniu, o nadejściu nowych złotych lat, które zapanują po wyzwoleniu się z niewoli carskiej. Jest to coś w rodzaju literatury ku pokrzepieniu serc.
|