Bruno Schulz ("Sklepy cynamonowe"):
Opowiadania Schulza pełne sąbaśniowej, onirycznej atmosfery - obrazów z podświadomości i wyobraźni człowieka. To niby opis miasta z dzieciństwa, ale jakże inny od realistycznych fotografii, wyzwalający mitycznąrzeczywistość, pełną symboli. Jest tu obraz miasta, mit ojca, motyw dojrzewania, tęsknota za egzotyką dorosłości, filozoficzne poszukiwanie prawdy o człowieku.
Akcja spełnia tu rolę drugorzędną, prozę Schulza zaliczamy do awangardowych pomysłów międzywojnia. Jej konstrukcja i interpretacja wymaga technik psychoanalizy, odczytania symboli i surrealistycznej poetyckiej kreacj i przestrzeni.
Maria Dąbrowska ("Noce i dnie"):
Saga rodzirma - bo sąniądzieje Bogumiła i Barbary Niechciców, oraz ich dzieci kończy się w momencie wybuchu I wojny światowej (lata 1884-1914). Jak to w panoramicznym utworze bywa, znajdziemy bogactwo tematów i złożonąproblematykę:
- psychologiczną (kontrast postaci, psychika Barbary Niechcicowej)
- patriotyczna (motyw powstania, pracy, obraz polskiego domu)
- obyczajowa
- społeczna .
- filozoficzna
Tradycja sagi rodzinnej sięga XIX wieku, jest to też tzw. powieść-rzeka, która przedstawia losy postaci przez wiele lat, ogarnia wiele środowisk, miejsc, ukazuje przemiany społeczno-obyczaj owe. Utrzymana w konwencj i realistycznej, z przezroczystą narracją Kreacja głównych postaci opiera się na kontraście .
Witold Gombrowicz ("Ferdydurke"):
Opowieść o Józiu, któryjako trzydziestoletni mężczyzna zostaje sprowadzony do ławy szkolnej i od nowa przemierza szkołę, pensję, wieś -jest w istocie filozoficznąrozprawąo człowieku i kategorii Formy. Józio poszukuje tego, co w człowieku prawdziwe, rzeczywiste, a nie narzucone przez społeczny schemat. Znajduje: formę, konwencję, stereotyp. Jest to powieść:
- gra - poszukiwanie autentyzmu ,
- komedia ośmieszająca wszelkie wartości
- bunt przeciw Formie
- satyra na szkołę, mieszczaństwo i ziemiaństwo · drwina ze światajako rekwizytorni form.
Awangardowa powieść Gombrowicza posiada wiele cech powieści, która wykrystalizuje się po wojnie i otrzyma nazwę "noveau roman". Jest to m.in. pierwszoosobowa narracja, która przedstawia świat widziany oczyma bohatera, poprzez jego poszukiwania i wrażenia. Pełno tu absurdu, scen groteskowych, paradoksu i postaci karykaturalnych. Pisana specyficznym "gombrowiczowskim" stylem: przestawienie szyku zdań
neologizmy - pupa, gęba, chwyt podglądania i przedrzeźniania.
Stefan Żeromski ("Przedwiośnie"):
Dzieje Cezarego Baryki, który wychowywał się w Baku i tam jako młody chłopak był świadkiem rewolucji, potem zaś wrócił do Polski, by tu rozpocząć dorosłe życie - są pretekstem do poruszenia kilku ważnych tematów:
- obraz i siła rewolucj i
- dyskusja o koncepcjach naprawy Polski
- dylematy dojrzewania i poszukiwania autorytetów przez młodego człowieka
- charakterystyka różnych środowisk polskich
Powieść polityczna. Uważana jest za najdojrzalsze dzieło Żeromskiego. Utrzymana w tradycyjnej konwencji, trzecioosobowej narracji,jest "przeglą dem" kolejnych scen przestrzeni, które spina biografia bohatera. Żeromski operuje tu oszczędniejszym stylem, lecz wprowadza symbole: sąnimi np. słynne szklane domy, o których marzył stary Baryka. Finał powieści wskazuj e na kompozycj ę otwartą
Zofta Nałkowska ("Granica"):
Dzieje miłości i romansu Zenona Ziembiewicza wyglądają z pozoru na zwykły banał, oparty o trójkąt: mąż-żona-kochanka, i to w dodatku schemat: panicz uwodzi służącą z ludu. Nie jest tak - ów romans to pretekst do podjęcia:
- problematyki społecznej (obraz ziemiaństwa, inteligencji miejskiej, ludu)
- problematyki moralnej (pytanie o granicę moralną, której przekroczyć nie wolno, o ocenę czynów postaci)
- problematyki filozoficznej (pytanie: jakimjest człowiek - czy takimjak postrzega siebie, czy takimjak widzągo inni?)
- problematyka obyczajowa (konformizm bohatera)
Chwyt kompozycyjny umieszczenia w początku powieści -jej rozwiązania, finału nieszczęśliwego romansu, pozwala odrzucić czytelniczą ciekawość i skupić się na analizie kolejnych etapów zdarzeń i przemian w psychice postaci. Jest to zatem fabuła retrospektywna. Pisarka stosuje też chwyt zderzenia różnych perspektyw widzenia i oceny tych samych osób i zdarzeń.
|
