Istnieje wiele kierunków artystycznych. Wszystkie nowe poprzedzone były teoretycznymi programami w formie manifestów i deklaracji.
- Ekspresjonizm
Rozkwit w latach 1910-25. Pojawił się w epoce poprzedniej, lecz dopiero teraz doszedł do głosu.
- siła i gwałtowność wyrazu
- deformacja obrazu rzeczywistości
- sztuka miała wywoływać wstrząs u odbiorcy, miała być krzykiem duszy
- nie powinna naśladowywać świata
- dążenia do wyrażania bogactwa psychiki ludzkiej
- spontaniczność artysty
- sztuka jest wyrazem duszy
- dobór słów o silnym zabarwieniu emocjonalnym
- elementy brzydoty
- język wypowiedzi daleki od potocznego, zawiera cechy wzniosłości
- Futuryzm
(skrajna awangarda)
Twórcą jest Filippo Marinetti. W 1909r. ogłosił swój I manifest pt. "Futuryzm"
- pochwała energii
- odrzucenie przeszłości, patrzenie tylko w przyszłość
- pogarda dla dotychczasowych wartości
- fascynacja tym co nowe, cywilizacją, urbanizmem
- żądanie nowej estetyki, nowego ideału piękna związanego z cywilizacją i techniką
- oryginalność i wyjątkowość nawet za wszelką cenę
- odrzucali zasady gramatyki i interpunkcji uważając to za jarzmo krępujące swobodę wypowiedzi
- zabawa słowem
- prowokacja
- dynamizm, energia, gwałtowność, wulgaryzm
Polski futuryzm miał dwa ośrodki
- Warszawę (Anatol Stern, Aleksander Wat)
- Kraków
Stanisław Młodożeniec
"Wiek XX"
- nazwy wynalazków dużymi literami
- fascynacja tym co nowe
- neologizmy - w skojarzeniu z pozostałymi wyrazami tworzą element zaskoczenia
- gra słów
Tytus Czyżewski
Bruno Jasieński
"But w butonierce"
- do mnie świat należy, kpina z poetów, tradycji
- podmiot liryczny mówi sobie, ze jest genialny, jest młody, lekceważy cały świat
- według niego ludzie jeszcze nie dojrzali, nie dba o tych co nie dążą za postępem, są oni mu obojętni
- to co nowe daje człowiekowi większe możliwości
- uśmierca za życia innych twórców, wtedy uważanych już za klasyków (np. Staffa)
"Rzygające posągi"
- sztuka odeszła, nadchodzi wolny czas; posągi - tradycja; rzygające - obraza, kpina
- prowokacja
- podmiot liryczny zamierza wyzwolić poezję z szablonu, w który popadła
"Miłość na aucie"
"Trupy z kawiorem"
"Nóż w bżuhu"
- Dadaizm
(skrajny futuryzm)
Nie rozwinął się w Polsce (wojna była okazją do odzyskania niepodległości - nie była dla Polaków absurdem)
- negowanie wszystkiego
- wykpienie tego co było dotychczas wartością
- odrzucenie ograniczeń składni, ortografii, gramatyki, interpunkcji - znamienie wolności absolutnej
"Bełkot dadaistyczny" - Tristian Tzara pisał jak stworzyć utwór literacki
- Surrealizm
(rozwinięcie dadaizmu)
"Manifest surrealistyczny" - Andre Breton
wyzwolenie sztuki z rozumu
utwór artystyczny to wytwór ludzkiej wyobraźni bez udziału jego autora, miał być wytworem podświadomości
dzieła sztuki to zapis wyobraźni
utwory z pogranicza snu i jawy, operujące obrazami, nie powinny być interpretowane sposób rozumowy
- Neoklasycyzm
łączy klasyczną tradycję literacką i poezję symbolistów
Paul Valery wnosił do poezji pierwiastek intelektualny
- Nurt poezji czystej
- autorem był ksiądz Henryk Bremond
- poezja jest poza granicami sensu
- nie nazywa niczego
- jest odzwierciedleniem wrażliwości, uczuć
- doświadczenie mistyczne
Wszystkie kierunki mają wspólne cechy:
- bunt przeciw zastanej rzeczywistości, także w sztuce, niechęć, opozycja
- wyzwolenie człowieka, psychiki spod jarzma jakichkolwiek kanonów (estetycznych, moralnych, religijnych)
- odświeżenie języka literackiego poprzez zwrot ku wyobraźni, psychice
- bunt zaprezentowany wszędzie w podobny sposób
- obrona przed rzeczywistością jako atak, który ma zdumieć, zaszokować odbiorcę
|
