- CECHY POZYTYWUZMU POLSKIEGO
- nie był ruchem jednolitym ideowo, zawierał przeciwstawne poglądy
- program społeczno-gospodarczy propagował ustrój kapitalistyczny
- wrogo odniósł się do rewolucji jako do ruchu niszczącego naturalną, ewolucyjną drogę rozwoju społeczeństwa
- SYTUACJA W POLSCE PO POWSTANIU STYCZNIOWYM
- zabór rosyjski
- rozpoczęto bardzo brutalną akcję rusyfikacji (administracja, szkolnictwo)
- język rosyjski stał się językiem narodowym
- likwidacja polskich szkół i uczelni
- terytorium zaboru rosyjskiego - Kraj Nadwiślański - zmiana nazwy, aby nie było mowy o Polsce
- dekret uwłaszczeniowy ogłoszony przez Rosjan dla chłopów
- zabór austryjacki (galicja)
- Galicja uzyskała autonomię (częściową niepodległość polityczną)
- istniał dla Galicji osobny sejm polski
- literatura nie podlegała cenzurze
- nie było zainteresowania odzyskaniem niepodległości ponieważ biedni dążyli
- tylko do przeżycia a bogaci do utrzymania majątku
- brak przemysłu, nędza wsi, dysproporcje majątkowe
- zabór pruski
- bezwzględna akcja germanizacyjna
- język urzędowy - niemiecki, zakaz modlitwy w języku polskim
- Polacy nie mogli zamieszkiwać na stałe w danym miejscu
- istniały towarzystwa śpiewackie i sportowe (pod nimi kryła się konspiracja)
- chłopi niejednokrotnie pozbawieni byli ziemi
- urzędy obsadzone przez Niemców
- HASŁA POLSKIEGO POZYTYWIZMU
- praca u podstaw
podniesienie poziomu umysłowego i kulturalnego najniższych podstawowych warstw społeczeństwa
- praca organiczna
nad podniesieniem poziomu gospodarczego kraju
- solidaryzm społeczny
współpraca wszystkich warstw społecznych ze sobą
- emancypacja kobiet
przygotowanie kobiet do życia i pracy, prawo do nauki
- asymilacja Żydów
zaborcy dążyli do przeciwstawienia sobie różnych grup etnicznych.. Pozytywiści sprzeciwiali się temu w imię zasad demokracji.
- kult filantropii
wspieranie biednych, nie tylko finansowo
- nauka to potęga
rozwój intelektualny ludzi, szacunek dla nauki, kult ludzi myślących, wykształconych
- SPÓR POMIĘDZY ROMANTYKAMI A POZYTYWISTAMI
Już w romantyzmie literatura dążyła do roli przewodniczki narodu, a poeta przywódcy. W pozytywizmie też. Ale tu podstawa poezji to rzetelna wiedza, nie natchnienie. Aby pisać trzeba mieć tę wiedzę ponieważ pisarz miał edukować. Literatura miała uczyć.
Młodzi studenci Szkoły Głównej to ludzie marzący o karierze pisarskiej. Zaczynali zawsze od dziennikarstwa ponieważ prasę omijała cenzura. W prasie koncentrowało się życie kulturalne. Nowy program ideowy został sformułowany na łamach prasy i tam był forsowany.
Prasa została podzielona na młodą (zwolennicy młodych poglądów) i starą (chciano zachować stary stan rzeczy). Pomiędzy dwoma antagonistycznymi pokoleniami różnice światopoglądowe pokrywały się z wiekiem.
Obóz młodych skoncentrował się wokół "Przeglądu Tygodniowego", "Opiekuna domowego", "Niwy", "Prawdy". Stara prasa to "Bluszcz", "Kłosy", "Biblioteka warszawska".
Spór pomiędzy romantykami i pozytywistami rozwijał się na łamach czasopism i wszedł do literatury polskiej jako spór młodej i starej prasy.
Adam Wiślicki w artykule "Groch o ścianę" z "Przeglądu..." skrytykował epigońską (wyznawanie poglądów minionej epoki) literaturę pseudoromantyczną. Od tego artykułu i ostrej krytyki rozpoczął się spór romantyków z pozytywistami.
W artykule "My i wy" w "Przeglądzie..." Świętochowski scharakteryzował oba stronnictwa. Ich stosunek do siebie.
Pomiędzy oboma stronnictwami panowały stosunki antagonistyczne. Wiele sobie zarzucali, nie widzieli możliwości ustępu i porozumienia.
Starzy:
- żądanie spokoju w literaturze
- zapatrzenie w przeszłość, bezkrytyczne jej uwielbienie
- brak żarliwości, energii, zdecydowanego działania
- hołdowanie konserwatywności
- podlegają regułom, kanonom
- opóźniają postęp myśli, wiedzy, manią społeczeństwo
Młodzi:
- popularyzacja pracy i nauki
- pobudzenie żywotnych sił w społeczeństwie
- kierowanie uwagi w przyszłość
- spontaniczni, swobodni i żarliwi w działaniu
- nie kierują się prywatą, ważne są dla nich korzyści narodu
- demokratyczni
Artykuł ten nie konstruuje żadnego konkretnego programu. To konfrontacja dwóch pokoleń. Krytyka konserwatyzmu, zapatrzenia w przeszłość, bezczynności. Młodzi pozytywiści byli rzecznikami oświaty, kapitalizmu (jako ustroju i nowej formy gospodarowania). Likwidacja nędzy i wyzysku to bogacenie się kraju, a efekt to niepodległość. Stąd fascynacja wynalazkami i postępem.
Orzeszkowa przedstawiła wizję idealistyczną, pełną optymizmu, wizję połączenia różnych klas, środowisk narodowych w imię dobra teraz i niepodległości później.
Pozytywiści przesuwali niepodległość na później. Koncentrowali się na działalności ekonomicznej, która miała doprowadzić do odłączenia się od zaborców i scalenia ziem polskich.
|
