- POLITYCZNA I GOSPODARCZA ROLA USA
- Związki z Europą:
- W wyniku II wojny światowej zmienił się układ sił na arenie międzynarodowej.
Dotychczasowe mocarstwa: Anglia, Francja i Niemcy uległy poważnemu osłabieniu.
Na czoło wysunęli się zwycięzcy wojny: USA i ZSRR.
- Lata powojenne przyniosły zmagania między nowymi potęgami o dominację
w świecie. Europa została podzielona na strefy wpływów.
- Do 1947r USA tolerowało ekspansywną politykę ZSRR.
Związek Radziecki zmierzał do podporządkowania sobie coraz większych obszarów poprzez:
- Wspieranie partii komunistycznych działających w Europie Zachodniej
- Wspieranie partyzantki komunistycznej w Grecji
- Roszczenia terytorialne wobec Turcji (zagarnięcie cieśnin: Bosfor i Dardanele)
- Ingerencja w sprawy wewnętrzne Iranu
- O zajęciu stanowiska przeciw ZSRR zadecydował również fakt prób wykradzenia
USA planów budowy bomby atomowej.
- Oraz anty imperialistyczna kampania Stalina
- Powstanie ONZ- Organizacji Narodów Zjednoczonych:
- Geneza powstania:
- Wybuch II wojny światowej- załamanie bezpieczeństwa na świecie
- Podpisanie przez Churchila i Roosvelta dokumentu: Karty Atlantyckiej określającej zasady
powojennego porządku świata
- Zawarcie w 1942r przez 26 państw koalicji umowy zwanej Deklaracją Narodów
Zjednoczonych o prowadzeniu wojny, aż do całkowitej kapitulacji Niemiec
- Konferencja w Dumbarton Oaks w 1944r opracowanie projektu Karty Narodów Zjednoczonych
- Luty 1945 Konferencja w Jałcie- ustalenie daty założenia ONZ na 25.04.1945r
- 5.04.1945r- konferencja założycielska w San Francisko
- Cele ONZ:
- Utrzymanie pokoju na świecie
- Ochrona praw człowieka
- Czuwanie nad poszanowaniem zobowiązań międzynarodowych
- Wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju narodów świata
- Struktury ONZ:
- Zgromadzenie Ogólne (składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich)
jest organem o największym znaczeniu
- Rada Bezpieczeństwa (składa się z pięciu stałych członków-Chiny, Federacja
Rosyjska, Francja, USA, WB- i 10 niestałych wybieranych co 2 lata przez Zgromadzenie Ogólne
Odpowiedzialna za utrzymanie pokoju
- Rada Gospodarczo – Społeczna (54 członków wybieranych na 3 lata)
Zajmuje się podejmuje problemy gosp, społ, kulturalne
- Rada Powiernicza (5 stałych członków)
Nadzoruje administrację na poszczególnych terytoriach
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- (ma siedzibę w Hadze, 15 sędziów na 9 lat)
Wydaje opinie w kwestiach prawnych
- Sekretariat (10 sekretarzy)
Koordynuje pracę administracji ONZ. Sekretarz Ganeralny Kofe Anan.
- Plan Marshalla:
- W 1946r Europa zostaje jawnie podzielona na strefy wpływów (od Szczecina
nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem) przechodzić miała żelazna kurtyna.
- W 1947r przestają ignorować komunizm. Wyraz poparcia dla, stawiających
opór sowietyzacji, krajów to Plan Marshalla:
- Był to europejski plan pomocy gospodarczej, dla państw zniszczonych po wojnie
- USA oferowało im dostawy towarowe
- Oferowało kredyty na korzystnych warunkach: w formie
bezzwrotnych i niskooprocentowanych pożyczek długoterminowych
- Utworzono Organizację Współpracy Gospodarczej
- 4.07.1947r prezydent USA – Harry Truman nakreślił zasady życia
społeczeństwa wolnego świata:
- Doktryna Trumana:
- Rządy powinny sprawować władzę na podstawie zgody rządzonych
- władza pochodząca z wyboru
- Poszanowanie praw człowieka jako podstawa pokoju na świecie
- Wolny przepływ informacji i myśli
- Swoboda podróży i wymiany gospodarczej
- Uchwalenie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 10.12.48r.
- Pakt Połnocno-atlantycki
4.04.1949r doszło w Waszyngtonie do podpisania Paktu – NATO zobowiązującego
państwa członkowskie do wzajemnej pomocy wojskowej w wypadku napaści zbrojnej.
(eliminował z umowy Kolonie).
Podpisały go: USA, WB, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Norwegia, Islandia, Kanada, Portugalia, potem Grecja, Turcja Iran, Korea, Filipiny
- SKUTKI II WOJNY ŚWIATOWEJ:
- śmierć 50 mln ludzi na froncie, w wyniku bombardowań, w obozach koncentracyjnych,
w wyniku masowych egzekucji:
- Niemieckie obozy zagłady: Bełżec, Sobibór, Treblinka,
koncentracyjne: Oświęcim-Brzezinka, Stutthof, przejściowe: Pruszków
- Eksterminacja, akcje A-B i Kraków
- Radzieckie obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie- miejsca kaźni: Katyń, Charkowo i Miednoje
- 30 mln inwalidów
- migracje ludności związane ze wcześniejszymi przesiedleniami:
- Powroty Polaków wysiedlonych w głąb Niemiec, ZSRR,
- Przesiedlanie Niemców z obszarów oddanych pod administrację radziecką,
polska i czechosłowacką
- Zniszczenia wojenne.
- Formą pomocy dla zniszczonych krajów była amerykańska organizacja UNRRA
- Oczekiwanie na reformy społeczne:
- Wzrost dążeń lewicowych związany ze wzmocnieniem autorytetu ZSRR ,
podczas gdy wiele ugrupowań prawicowych skompromitowało się różnymi formami kolaboracji
- Żądanie reform: upełnorolnienie (oddanie ziemi chłopom, nadanie gruntów bezrolnym),
zniesienie własności prywatnej- nacjonalizacja przemysłu
- Zmniejszenie roli Anglii, Francji, Niemców na arenie międzynarodowej.
Wzrost roli ZSRR i USA- niekwestionowanych zwycięzców w wojnie
- Podział świata na strefy wpływów Europa śr-wsch - Stalin
- Rywalizacja supermocarstw
- Rozpad imperiów kolonialnych
- Powstanie państw w nowych granicach i reparacje wojenne:
- Niemcy: straciły Królewiec na rzecz ZSRR, oraz zagarnięte ziemie polskie
- Polska: granica zach- Odra-Nysa Łużycka, granica wschodnia na linii Curzona,
granica pd- Spiż-Orawa, przyłączenie Prus Wsch i Gdańska,
- Rumunia: straciła na rzecz ZSRR Besarabię i Bukowinę
- Czechosłowacja: straciła na rzecz ZSRR Ruś Zakarpacką
- Finlandia: straciła bazę wojskową koło Helsinek, część Kareli na rzecz ZSRR
(Reparacje)
- Węgry: wróciły do granicy sprzed 1938r
- Włochy: zmuszone były do zapłacenia reparacji wojennych
- Ustanowienie DEKLARACJI PRAW CZŁOWIEKA - 10.12.1948r
- Powstanie ONZ- Organizacji Narodów Zjednoczonych:
- Geneza powstania:
- Wybuch II wojny światowej- załamanie bezpieczeństwa na świecie
- Podpisanie przez Churchila i Roosvelta dokumentu: Karty
Atlantyckiej określającej zasady powojennego porządku świata
- Zawarcie w 1942r przez 26 państw koalicji umowy zwanej Deklaracją
Narodów Zjednoczonych o prowadzeniu wojny, aż do całkowitej kapitulacji Niemiec
- Konferencja w Dumbarton Oaks w 1944r opracowanie projektu Karty Narodów
Zjednoczonych
- Luty 1945 Konferencja w Jałcie- ustalenie daty założenia ONZ na 25.04.1945r
- 25.04.1945r- konferencja założycielska w San Francisko
- Cele ONZ:
- Utrzymanie pokoju na świecie
- Ochrona praw człowieka
- Czuwanie nad poszanowaniem zobowiązań międzynarodowych
- Wspieranie gospodarczego i społecznego rozwoju narodów świata
- Struktury ONZ:
- Zgromadzenie Ogólne (składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich) jest organem o największym znaczeniu
- Rada Bezpieczeństwa (składa się z pięciu stałych członków-Chiny, Federacja Rosyjska, Francja, USA, WB- i 10 niestałych wybieranych co 2 lata przez Zgromadzenie Ogólne - odpowiedzialna za utrzymanie pokoju
- Rada Gospodarczo – Społeczna (54 członków wybieranych na 3 lata) - zajmuje się podejmuje problemy gosp, społ, kulturalne
- Rada Powiernicza (5 stałych członków) - nadzoruje administrację na poszczególnych terytoriach
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- (ma siedzibę w Hadze, 15 sędziów na 9 lat) - wydaje opinie w kwestiach prawnych
- Sekretariat (10 sekretarzy) Koordynuje pracę administracji ONZ. Sekretarz Ganeralny Kofe Anan.
- POZYCJA POLITYCZNA I MILITARNA ZSRR:
- Po wojnie ZSRR powiększyło swe terytoria kosztem Finlandii, Polski, Japonii,
Rumunii, Czechosłowacji
- W wyniku zwycięstwa Armii Czerwonej nad Hitlerowskimi Niemcami
ZSRR jako super mocarstwo poczęło prowadzić działania w celu zdobycia jak
największej ilości wpływów:
- INKORPORACJA
- Włączenie w skład terytoriów ZSRR Litwy, Łotwy i Estonii- Państw bałtyckich
- Tłumiono dążenia niepodległościowe wśród ujarzmionych narodów w granicach:
- Zwiększenie liczby łagrów, notoryczne bezprawne aresztowania za rzekome
sprzyjanie hitlerowcom
- Przesiedlanie na azjatyckie pustkowia Tatarów krymskich, Komuchów,
narody azjatyckie, Inguszów, Czeczeńców,
- Przeciwstawianie rozluźnieniu ideologicznemu obywateli – zmuszali do
ślepego posłuszeństwa Stalinowi – propaganda
- EKSPORT REWOLUCJI:
- Do państw pozostających poza granicami ZSRR, jednak ściśle od niego uzależnionych należały: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.
- W krajach tych miejscowe partie komunistyczne pozorowały koalicyjność z rządami, po czym przejmując resorty spraw wewnętrznych (informację i propagandę) z pomocą Armii Czerwonej przejmowały władzę.
- Organy bezpieczeństwa uniezależniano od partii i podporządkowywano prywatnemu sekretarzowi Stalina (NGB)
- Komunizm ponadto był atrakcyjny dla ludzi ponieważ:
- Liczono na liberalizację stosunku wobec obywateli
- Ludzi przekonała również proponowana reforma rolna (nadanie ziemi
chłopom), pozorna gdyż byłaby sprzeczna z Zasadami komunizmu.
- Nie występował pod nazwą komunizm
- REWOLUCJA LOKALNA:
- Rewolucja w Jugosławii i Chinach
- Kontrola partyzantki komunistycznej Josipa Broz Tity nad większością terytoriów Jugosławii, z pomocą Armii Czerwonej zdobyła władzę w kraju.
- Niestety niezależność rządu Tity od ZSRR nie była na rękę Stalinowi. Oskarżył ich więc o błędy. Tito nie ugiął się jednak i przeciwstawił Związkowi Radzieckiemu co uratowało Jugosławię przed wejściem do bloku radzieckiego.
- Powstanie KOMINFORMU:
- 22-27.09.47r konferencja przedstawicieli komunistów ZSRR, Polski, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii, Jugosławii, Bułgarii, Francji, Włoch
- utworzono Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych
- celem była koordynacja walki z imperializmem wymiana doświadczeń i pomoc w 1949r powołano do życia Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG)
- celem wymiana towarowa, doświadczeń, surowcowa, pomoc techniczna.
- SPOSOBY SOWIETYZACJI PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ
- INKORPORACJA
- Włączenie w skład terytoriów ZSRR Litwy, Łotwy i Estonii- Państw bałtyckich
- Tłumiono dążenia niepodległościowe wśród ujarzmionych narodów w granicach:
- Zwiększenie liczby łagrów, notoryczne bezprawne aresztowania za rzekome
sprzyjanie hitlerowcom
- Przesiedlanie na azjatyckie pustkowia Tatarów krymskich, Kamuków, narody
azjatyckie, Inguszów, Czeczeńców,
- Przeciwstawianie rozluźnieniu ideologicznemu obywateli – zmuszali do ślepego
posłuszeństwa Stalinowi – propaganda
- EKSPORT REWOLUCJI:
- Do państw pozostających poza granicami ZSRR, jednak ściśle od niego uzależnionych należały: Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.
- W krajach tych miejscowe partie komunistyczne pozorowały koalicyjność z rządami, po czym przejmując resorty spraw wewnętrznych (informację i propagandę) z pomocą Armii Czerwonej przejmowały władzę.
- Organy bezpieczeństwa uniezależniano od partii i podporządkowywano prywatnemu sekretarzowi Stalina (NGB)
- Komunizm ponadto był atrakcyjny dla ludzi ponieważ:
- Liczono na liberalizację stosunku wobec obywateli
- Ludzi przekonała również proponowana reforma rolna (nadanie ziemi chłopom), pozorna gdyż byłaby sprzeczna z Zasadami komunizmu.
- Nie występował pod nazwą komunizm
Czechy – W 1946r w wyborach zwycięża Komunistyczna Partia
Czechosłowacji. Obejmuje ona kierownictwo Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,
związków zawodowych i armii. Do 48r następuje likwidacja wszelkich
organizacji społecznych i niezależnej prasy. W 48 konstytucja określa ustrój państwa
jako Demokrację ludową.
Węgry – w 1949r w maju odbywają się zafałszowane wybory, w których
wygrywają komuniści. Nowa konstytucja również określa ustrój państwa jako
republikę ludową.
Rumunia – w październiku 1944r powstaje Narodowy Front Demokratyczny
(komuniści+socjaldemokraci) po sfałszowanych wyborach parlamentarnych
Rumunia staje się demokracją ludową
Bułgaria – wybory w 1945r zostały zbojkotowane przez socjaldemokratów
i ludowców z powodu towarzyszących im przekłamań i terroru. Odpowiedziąna
to były masowe aresztowania wśród opozycji, a nowo uchwalona konstytucja w
1947r wprowadziła ustrój demokracji ludowej.
- REWOLUCJA LOKALNA:
- Rewolucja w Jugosławii i Chinach
- Kontrola partyzantki komunistycznej Josipa Broz Tity nad większością terytoriów Jugosławii, z pomocą Armii Czerwonej zdobyła władzę w kraju.
- Niestety niezależność rządu Tity od ZSRR nie była na rękę Stalinowi. Oskarżył ich więc o błędy. Tito nie ugiął się jednak i przeciwstawił Związkowi Radzieckiemu co uratowało Jugosławię przed wejściem do bloku radzieckiego.
- UKŁAD WARSZAWSKI
14.05.55r W Warszawie ZSRR, Bułgaria, Albania, Czechosłowacja, NRD, Polska, Rumunia,
Węgry podpisały wielostronny układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy w wypadku napaści zbrojnej
na jedno, lub kilka państw paktu. Układ był wzmocnieniem bloku radzieckiego w odpowiedzi na powstanie
RFN i NATO. Zastępował Kominform. 1.07.1991r. podpisano protokół o jego likwidacji.
- POSTANOWIENIA POCZDAMSKIE W SPRAWIE NIEMIEC
- Po wojnie terytorium Niemiec zostało podzielone na strefy wpływów: amerykańską,
brytyjską, francuską i radziecką. Każde z tych państw miało odmienne cele związane z
otrzymanymi obszarami.
- 21.01.1946r w radzieckiej strefie okupacyjnej powstała Socjalistyczna Partia
Jedności – partia rządzaca z W Pieckiem i O. Grotewholem na czele
- w strefach amerykańskiej i brytyjskiej zorganizowano wybory wygrane przez
socjaldemokratów i liberałów
c Władzą najwyższą na podzielonych terytoriach miała być Sojusznicza Rada Kontroli
Niemiec składająca się z głównodowodzących sił zbrojnych powyższych krajów
- Przeprowadzono denazyfikację kraju: likwidację faszystowskiego ustawodawstwa, organizacji i ukaranie zbrodniarzy wojennych
- Zarządzono demokratyzację ustroju politycznego
- Zdemonopolizowano gospodarkę- dekartelizacja
- Przeprowadzono demilitaryzację kraju i zmuszono Niemców do zapłacenia reparacji wojennych
- Niemcy ponadto utraciły ziemie na wschodzie na rzecz Polski i ZSRR
- ZJEDNOCZENIE NIEMIEC
- 1.01.1947r strefy amerykańska i Brytyjską połączono w Bizonię ze stolicą we Frankfurcie nad
Menem. Początkowo stojąca na uboczu Francja 8.04.1949r. połączyła się z Bizonią tworząc Trizonię.
- Rada Gospodarcza Bizonii zyskała uprawnienia izby niższego parlamentu
- Rada Krajowa stała się izba wyższą
- Rada Administracyjna przejęła funkcję rządu
- Strefę tą objęto Planem Marshalla
- W odpowiedzi na te postanowienia ZSRR doprowadziło do zawieszenia Sojuszniczej Rady
Kontroli – doszło do Konfliktu berlińskiego
- W kwietniu 1948r Moskwa odcięła Berlin od dostaw prądu i transportu lądowego z Zachodu
- Państwa Zachodnie w związku z tym zorganizowały dostawy drogą lotnicza – tzw. most powietrzny
- 7.09.1949r z Trizonii utworzono RFN- Republikę Federalną Niemiec z prezydentem Teodorem
Heussem i kanclerzem Konradem Adenauerem
- 7.10.1949r z radzieckiej strefy okupacyjnej utworzono NRD – Niemiecka Republikę Demokratyczną.
Prezydentem został Wilhelm Pieck, premierem Otto Gertwohl
tzw Berlin wschodni dzielił od zachodniego mur Berliński
- PROCES NORYMBERSKI
14.11.1945r w Norymberdze przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym odbył się
proces zbrodniarzy wojennych z okresu II wojny światowej. Na ławach zasiadło 24 oskarżonych.
Postawiono im zarzuty: Zbrodni przeciwko ludzkości, pokojowi, zbrodnie wojenne i podżeganie
do aktów przemocy. Zarządzono 12 wyroków śmierci, 3 dożywocia.
- POWSTANIE WĘGIERSKIE
- 23.10. 1956r wybuchło powstanie węgierskie- demonstracje młodzieży i robotników
- 24.10.1956r ogłoszono, że premierem zostanie Irme Nagry, który POWOŁAŁ Rząd jedności Narodowej w listopadzie ogłosił wystąpienie z Układu Warszawskiego
- Na wieść o tym 4.listopada na Węgry wkroczyły wojska radzieckie- rozpoczęły się walki w Budapeszcie. Opór został krwawo stłumiony (1958 Nagy –ego skazano na śmierć)
- KRYZYS POLITYCZNY W CZECHOSŁOWACJI
- W styczniu 1968r natomiast miała miejsce wiosna praska w Czechosłowacji. I sekretarzem
został A. Dubczek.
- Zniesiono cenzurę, pozwolono na samodzielność związków zawodowych, zezwolono na
podróże i kontakty z zachodem.
- Odpowiedzią ZSRR na to było 20.08.1968r wkroczenie wojsk Układu warszawskiego i
aresztowanie nowych władz.
- JAPONIA
- Po wojnie znalazła się pod okupacją aliantów.
- Utrzymano tu władzę cesarza Hirohito
- Ogłoszono konstytucję
- Stworzono kartę praw gwarantujących swobody obywatelskie
- Zarządzono demilitaryzację
- Ukarano zbrodniarzy wojennych
- Zreformowano rolnictwo i oświatę
- Japonia otrzymała od USA pomoc gospodarczą
- 8.09.1951r podpisano w San Francisko traktat pokojowy, który przywrócił
Japonii niepodległość. Uznała ona niepodległość Korei, zrzekła się
Tajwanu, Wysp Kurylskich i południowego Sahalinu, zyskała prawo do własnej armii.
- CHINY
- Po wojnie zaostrzył się konflikt miedzy komunistyczna partią Chin
(Meo Tse-tung) a Kuomintangiem (z Czang-Kaj)
- Od 1946r kraj objęła wojna domowa wspierana przez ZSRR i USA
- W październiku 1949r Utworzono Chińska republikę Ludową
- Łączyło się to z ewakuacją Czanga na Tajwan
- Wprowadzono w kraju terror
- Zlikwidowano misje katolickie
- Rozpoczęto zbrojenie armii
- Represjonowano inteligencję
- Tworzono obozy pracy
- KOREA
- W maju 1948r. Powstała w północnej części Koreańska Republika
Ludowo-Demokratyczna pod władzą ZSRR,
- natomiast w południowej części (kontrolowanej przezUSA) przeprowadziło
wybory- powstała republika Korei.
- Armia północnokoreańska w czerwcu 1950r przekraczając 38 równoleżnik
rozpoczęła działania zbrojne przeciwko stronie amerykańskiej. Doszło do wojny
zakończonej 27.07.1953r podpisaniem rozejmu w Phanmdżonie
- WIETNAM
- 2.09.45R. powstała w południowej części powstała Demokratyczna Republika
Wietnamu (kontrolowana przez Francję)
- Od tego czasu narastał konflikt między południem a komunistycznym
Wietnamem Północnym.
- W lipcu 1946r. Początek działań zbrojnych. W 1951 napływ pomocy z USA.
1975r obalenie władz Wietnamu Pd.
- POLSKA PO WOJNIE
- Władzę po wojnie sprawował Rząd Tymczasowy kontrolowany przez
komunistów. Anglia, USA i ZSRR zadecydowały o powstaniu Tymczasowego
rządu Jedności Narodowej z Osóbka-Morawskim na czele. Wicepremierami zostali
Gomułka i Mikołajczyk.
- Szybko okazało się, ze koalicyjność rządu z przedstawicielstwem za granicą była fikcją
- W Moskwie w marcu 1945r rozpoczął „się proces szesnastu” – przywódców
polskiego podziemia aresztowanych pod nieprawdziwymi zarzutami i skazanych
za akty terroru na żołnierzach Armii czerwonej.
- ZSRR PO WOJNIE
- 5.03.1953r. ZSRR stanęło w obliczu śmierci Stalina. Rozpoczęła się walka o władzę
między G. Malenkowem, Ł Berią, i Mołotowem i Chruszczowem.
- 9.06.1953r wybuchło powstanie w NRD – ludność domagała się obniżek
cen i demokratycznych wyborów. Manifestacje zostały krwawo stłumione.
- Po wyeliminowaniu Berii, wielka trójka objęła władzę w kraju. Rozpoczęła się tzw. Odwilż
- W lutym 1956r w Moskwie odbył się XX zjazd KPZR podczas którego, pierwszy
sekretarz nikita Chruszczow w tajnym referacie potępił zbrodnie stalinowskie, skrytykował
kult jednostki i wypaczenia socjalizmu
- ZSRR nawiązało stosunki dyplomatyczne z Jugosławią
- W październiku 1955r zarządzono amnestię,
- w kwietniu 1956r zlikwidowano Kominform,
- zrezygnowano również z przymusowej kolektywizacji
|
