Szukaj - Prace - Top 10 - Dodaj pracę - Cz@t

Motywy literackie - Oświecenie
Wersja do wydrukowaniaPraca w zip'ieWyślij na e-mail
Przedmiot: Oświecenie
dodano: 2003-05-04
autor: Andzia

Filozofia

JOHN LOCKE

Ten angielski filozof (1632-1704) stworzył podstawy EMPIRYZMU, który polegał na założeniu, że cała nasza wiedza - i ta prawdziwa, i ta błędna - jest wynikiem naszych doświadczeń. Umysł ludzki po narodzeniu to niezapisana tablica, biała kartka (tabula rasa), która zapełnia się stopniowo treściami nabywanymi w trakcie życia. Nic więc nie jest wewnętrzne i wrodzone, Wszystkie poglądy i dane, którymi rozporządzamy, to suma naszych doświadczeń. Uznaje natomiast, że cała ona właśnie z doświadczenia pochodzi. Wiąże się z tym kolejny aspekt filozofii Locke'a. Uznał on bowiem, że nasza wiedza i tak jest subiektywna, to należy badać nie tyle samą naturę rzeczy, ile raczej sposób, w jaki tworzą się nasze pojęcia na ich temat. Innymi słowy, zamiast zajmować się nauką o bytach (metafizyką), warto raczej zająć się nauką o ich poznawaniu (epistomologia). "Bajki"

GEORGE BERKELEY
Tak jak Locke badaniu świata przeciwstawił badanie sposobu, w jaki go poznajemy. Jego teorie epistemologiczne zaś należą do najbardziej radykalnych, jakie kiedykolwiek zostały stworzone. System tego filozofa można przedstawić za pomocą kilku pojęć. Pierwszym z nich jest EMPIRYZM. W zasadzie Berkeley zgadzał się z Locke'owską teorią wiedzy opartą na sumowaniu doświadczeń. Nadał jej jednak postać o wiele bardziej radykalną. Drugie to SENSUALIZM. Locke uważał, że wiemy to, czego doświadczamy, Berkeley natomiast przyjął postawę skrajnie sensualistyczną: według niego istnieje tylko to, czego doświadczamy. Innymi słowy: jeśli czegoś w sposób bezpośredni nie odbierają nasze zmysły, to nie możemy mówić, że to coś istnieje. Rzeczywiste jest wszystko, co widzimy, czujemy, słyszymy. Kolejne to SUBIEKTYWIZM. Oznacza ono, że nic nie istnieje obiektywnie, wszystkie cechy, własności i jakości, którymi się posługujemy, istnieją tylko w naszych umysłach i są zależne od ich działania. Na przykład wielkość rzeczy zmienia się wraz z naszą odległością. To nie złudzenie, że dom widziany z odległości kilometra jest wielkości pudełka zapałek - on naprawdę jest wtedy mały! Następne pojęcie charakteryzujące ten system to IMMATERIALIZM. W zasadzie Berkeley odrzucał istnienie materii. Według niego po prostu jej nie ma. Wszystko, co uważamy za substancję, to w rzeczywistości pojęcia naszego umysłu. Istnieć znaczy - być postrzeganym. Wreszcie SPIRYTUALIZM i IDEALIZM. Istnieją tylko bierne idee w naszych umysłach, które możemy odbierać dzięki naszej czynnej duchowości. Ba, wszelkie przemiany w świecie zachodzą w sferze duchowej. To duchy bowiem są czynną i aktywną częścią świata.

JAN JAKUB ROUSSEAU
W rozprawie O naukach i sztukach dokonał rozróżnienia między naturą i cywilizacją, dopatrując się w historii ludzkości przejścia od jednej formy do drugiej. W jego pracach widać sentyment do utraconego szczęścia ludzkości, tęsknotą za nim. Nie jest to jednak, jak czasem mawia się, utopijny program przywrócenia owego stanu i odejścia od cywilizacji. Rousseau dobrze wie, że los współczesnego człowieka jest w pewnym sensie smutna koniecznością. Wie, że od cywilizacji nie da się uciec. Zarazem jednak nawołuje do krytycznego spojrzenia na konwencje kultury, przekonując, że są one wynikiem nie prawa naturalnego, lecz społecznej umowy. W naturze widział miejsce, w którym człowiek może odnaleźć źródło czystej prawdy o sobie samym i otaczającej go rzeczywistości.

WOLTER
Jego światopogląd wiąże się z kilkoma pojęciami. Pierwsze to daleko posunięty RACJONALIZM. Rozum jest dla Woltera władzą wszechstronną i niezawodna. Prawdziwe jest tylko to, co racjonalne, co daje się objąć rozumem. Według Woltera rozum jest instancją ostateczna. Cały jego racjonalistyczny krytycyzm zatrzymuje się, gdy chodzi o próbę wykazania niewystarczalności rozumu i podważenia jego wartości jako stałego punktu oparcia. ("Kandyd, czyli optymizm")

Kolejne pojęcie to NATURALIZM. Zdaniem Woltera świat nie jest dualistyczny: rozdzielony na "przyrodzony", naturalny, i "nadprzyrodzony". Nie istnieje nic "nadprzyrodzonego", jest tylko natura. Człowiek więc także działa według poznawalnych, naturalnych praw. Błędem i zabobonem jest doszukiwanie się w nim pierwiastka duchowego. Następne pojęcie to DEIZM. Tu jednak Wolter popadał w pewną sprzeczność z prezentowaną wyżej tezą. Sprzeciwiając się objawieniu, uważał jednak, że religia może zostać zbudowana na zasadach rozumowych. Sławny dowód na istnienie Boga - przyrównujący świat do dobrze skonstruowanego zegara, doskonałej machiny - kończy się stwierdzeniem, że musi przecież istnieć Zegarmistrz, który tez zegar zbudował. Jeśli zaś świat ma sens, musi istnieć Bóg wymierzający sprawiedliwość. Gdyby Bóg nie istniał, trzeba go wynaleźć.



Autor i tytuł

WOLTER
- "Kandyd, czyli optymizm"
To najsłynniejsza powiastka filozoficzna. Główny bohater jest młodzieńcem o łagodnym uosobieniu i naiwnym umyśle. Tak, jak jego nauczyciel, Pangloss, wyznaje filozofię Leibniza, zgodnie, z którą "wszystko dzieje się najlepiej na tym najlepszych ze światów". Do czasu, aż sam popadł w konflikt z rzeczywistością.

KLASYCYZM
Literatura prosta, użyteczna i dydaktyczna. Niesie też interesujący materiał filozoficzny oraz dużą dawkę humoru. Twórcy tego nurtu to:

IGNACY KRASICKI - "Bajki"
Dydaktyzm bajek wpisany jest w istotę gatunku. W alegorycznym kostiumie - w formie przypowieści o zwierzętach, rzadziej przedmiotach, roślinach - przekazuje ukryte, ale nietrudne do odczytania prawdy o ludziach i zasadach, którymi rządzi świat. W miniaturowych scenkach ilustrujących sądy ogólne dominuje postawa racjonalistyczna i empiryczna: upokorzenia i klęski bohaterów są zwykle spowodowane błędną kalkulacją, przewagą emocji nad rozsądkiem, brakiem doświadczenia. Głupi jest szczur uzurpator(Szczur i kot) i głupie są owce, które powodowane litością uratowały wilka (Wilk i owce)Zauważyć jednak należy, że nawet najdoskonalszy rozsądek nie pomógłby jagnięciu napadniętemu przez wilki (Jagnię i wilcy). Empirycznie rozumujący pies wyciąga prawidłowe wnioski z doświadczenia, a jednak dostaje nową porcję batów (Pan i pies). Działają tu bowiem bezlitosne prawa natury, prawo wilka do pożarcia owcy i prawo pana do wymierzania kary psu. W tym niewesołym świecie "racją" staje się siła, a zasady etyczne nie mają zastosowania. Krasicki nie rozstrzyga tu kwestii dobra i zła, nie daje odpowiedzi na pytanie, gdzie leży granica między życiowo koniecznym "rozsądkiem", a po prostu upodleniem. Stwierdza natomiast, że moralność jednostek i grup społecznych jest zdeterminowana przez naturalne warunki egzystencji.

- "Satyry"
Wyrażają one krytykę rzeczywistości, ale w porównaniu z bajkami robi to w sposób bardziej bezpośredni. Nie mają charakteru uniwersalnych przypowieści, mogą pojawiać się w nich alegorie, ale ich obecność nie jest wyznacznikiem gatunku. Świat przedstawiony jest zdeformowany, a piętnowane zjawiska - wyolbrzymione. Dotyczą bardzo różnych problemów: obyczajów, cech ludzkiego charakteru, polityki etc. Na uwagę zasługują takie satyry, jak: Żona modna, Pijaństwo i Świat zepsuty. - "Monachomachia"
Przykład poematu heroikomicznego. Dlatego też dominuje tutaj humor, ale i ostra satyra, krytyka ukryta pod kostiumem zabawnych postaci. Występuje przeciw zakonom, zasobnemu życiu duchownych, próżniactwu i zacofaniu.

JULIAN URSYN NIEMCEWICZ
- "Powrót posła"
Utwór ten nie jest literaturą najwyższego lotu, ale jasno wykłada potrzebę reform oraz to, że reformatorzy są w porządku, a ich wrogowie - nie. Niemcewicz tworzy modelowe wzorce i antywzorce. Walery - oświecony patriota, jego ojciec-patriota, szlachcic polski, matka-polska matrona. Starosta Gadulski - Sarmata z wszelkimi przywarami tego typu, jego druga żona - profrancuska modnisia, Szarmancki - sfrancuziały łowca posagów. Odbiorca doskonale wie, kogo powinien natychmiast poślubić, a kogo nie, ale tak się stało, że negatywne postacie wyszły autorowi dużo ciekawsze i prawdziwsze niż blade i szacunku godne wzorce.

SENTYMENTALIZM
Twórcy tego nurtu sięgali do twórczości ludowej - tam przecież, w wieśniaczych podaniach i pieśniach, skrywa się mnóstwo opowieści o miłości, cierpieniu i przygodach ludowych bohaterów. Dlatego gatunki sentymentalne to: sielanka, pieśń, powieść sentymentalna. Dlatego tło, sceneria zdarzeń to wiejskie krajobrazy, spotkania pod jaworem, wyznania w zaciszu ogrodów. Twórczość sentymentalna to:

FRANCISZEK KARPIŃSKI
- "Laura i Filon", "Do Justyny"
FRANCISZE KDIONIZY KNIAŹNIN
"Carmina", "Erotyki"; sztuki: "Spartanka", "Cyganie
"

PUBLICYSTYKA
STANISŁAW STASZIC
- "Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego", "Przestrogi dla Polski
"
HUGO KOŁŁĄTAJ
"Do Stanisława Małachowskiego (...) Anonima listów kilka"


Gatunek

BAJKA

Gatunek należący do literatury dydaktycznej, znany był od VI wieku p.n.e.. z tego właśnie okresu pochodzą bajki Ezopa, które przybierały kształt krótkiej przypowieści, a ich największą cechą gatunkową był podwojony - alegoryczny charakter: bohaterami bajek są zwierzęta, rzadziej przedmioty czy rośliny. Bajki Krasickiego zmieniły się w narracyjne: mają dłuższą fabułę, nacisk położony jest w nich nie tylko na morał, ale i na sam opis sytuacji. Zawierają humor, ironię, sarkazm. Na początku tych utworów często pojawia się teza wyjaśniająca ich dydaktyczne przesłanie.

SATYRA
Wywodzi się ze starożytnego Rzymu, gdzie najwybitniejszym twórcą był Horacy. Charakteryzował je ton pouczającej gawędy lub napastliwej krytyki, rozmaitość tematyki oraz przerysowanie, karykatura, ironia i drwina jako środki wyrazu. Satyry klasyczne mają podobne cechy, ale też pewien wyróżnik : nigdy nie atakują nikogo imiennie.

POEMAT HEROIKOMICZNY
Gatunek ów wywodzi się ze starożytnej Grecji, gdzie na przełomie VI i V wieku p.n.e. powstała Batrachomachia. Istotą gatunku jest kontrast między podniosłą formą, nawiązującą do tradycji eposu bohaterskiego - przez patetyczne inwokacje, podniosłe opisy czynów herosów- a przyziemną treścią. Np. Monachomachia
KOMEDIA
W komedii charakterów komiczna jest nie intryga, lecz typy ludzkie. Ich język stara się naśladować mowę współczesnych ludzi - jest bardzo zindywidualizowany. Np. Skąpiec
POWIASTKA FILOZOFICZNA
Mimo, że pisana jest prozą i dużo obszerniejsza - może kojarzyć się z bajką. A zatem jest to swoista przypowieść, w której zdarzenia i bohaterowie nie są ważni ze względu na samych siebie, lecz wskazują na głębsze, ukryte przesłanie filozoficzno-moralne. Np. Kandyd, czyli optymizm
POWIEŚĆ
Jest obszernym dziełem prozatorskim, którego główne elementy to: narracja (opowiadanie) oraz to, czego ona dotyczy, czyli świat przedstawiony (bohaterowie, zdarzenia). Np. Przygody Robinsona Kruzoe Daniela Defoe



Motywy

BAL
- "Żona modna"
DOM - "Żona modna"
DWOREK - "Żona modna"
MĄŻ - "Kandyd, czyli optymizm", "Powrót posła"
MIŁOŚĆ DO OJCZYZNY - "Hymn o miłości do ojczyzny" I. Krasickiego, "Powrót posła"
NAPRAWA PAŃSTWA - "Powrót posła"
NARCYZ - "Żona modna", "Powrót posła"
PIENIĄDZE - "Żona modna"
PODRÓŻ - "Kandyd, czyli optymizm"
POLSKA - "Monachomachia", "Do króla", "Pijaństwo", "Powrót posła"
POWRÓT - "Powrót posła"
PRACA - "Kandyd, czyli optymizm"
PRZEMIANA - "Kandyd, czyli optymizm"
TRADYCJA - "Pijaństwo"
UTOPIA - "Kandyd, czyli optymizm", "Mikołaja Doswiadczyńskiego przypadki"
WINA I ODPOWIEDZIALNOŚĆ - "Do króla"
WŁADZA - "Do króla"


Komentarz/uwagi/znalezione błędy: MegaStats
Odsłony:
563599 razy
Ocena:
5.82/10
Głosy:
511
Oceń:
Szukaj - Prace - Top 10 - Dodaj pracę - Cz@t
Home | Śmieszne sms | Reklama | Napisz do nas
© Copyright by Mumin Designer 2000-2007